Απόψεις: Το περιβάλλον των κόκκινων δανείων και η πιθανή λύση

Ερωτήματα τίθενται από ειδικούς αναλυτές που επισημαίνουν ότι το έντονα υφεσιακό περιβάλλον δύναται να προκαλέσει ένα μπαράζ αλυσιδωτών αντιδράσεων οι οποίες θα φέρουν σε δυσκολότερη θέση χώρες με έντονο δημοσιονομικό πρόβλημα. Στην Ελλάδα έχει παγώσει το σχέδιο «Ηρακλής» μεταθέτοντας τις τιτλοποιήσεις για το επόμενο έτος. Παράλληλα, κατά τη διαδικτυακή συζήτηση που οργάνωσε το Φόρουμ των Δελφών, ανώτατα τραπεζικά στελέχη αποκάλυψαν πως ενδέχεται να δούμε μία αύξηση των NPEs της τάξεως των 7-10 δις. Ένα ανησυχητικό νούμερο το οποίο θα φέρει σε άμεσο κίνδυνο την κεφαλαιακή θέση των τραπεζών. 
​​​​​​​
Βάσει των επίσημων στοιχείων που αντλήσαμε από την Τράπεζα της Ελλάδος το σύνολο των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων έως και το Σεπτέμβριο του 2019 είχε διαμορφωθεί στα 71 δις, πράγμα που υποδείκνυε μια ουσιαστική μείωση από τα 107 δις το Μάρτιο του 2016.
 
Ωστόσο δεδομένου των συνθηκών, μία αύξηση της τάξεως του 15% κινδυνεύει να επιστρέψει τις ελληνικές τράπεζες σ’ αυτό που αποκαλούμε ως το “φαινόμενο zombie”. Το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπη όπου αρκετά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα λόγω τις αδυναμίας τους να διαχειριστούν το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, κρατούνται σε λειτουργία «με τεχνητά μέσα» χωρίς να μπορούνε να δανείζουν, γεγονός καταστροφικό, ιδιαίτερα στη φάση της επανεκκίνησης που οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (πληγείσες και μη) έχουν περισσότερο ανάγκη από ποτέ ένα υγιές τραπεζικό σύστημα που θα τις στηρίξει με χαμηλά επιτόκια σε κεφάλαια κίνησης. Οι συνέπειες θα ήταν ανυπολόγιστες τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. 

Είδαμε ότι στα άμεσα πλάνα της κυβέρνησης είναι η έμπρακτη επιβράβευση των συνεπών οφειλετών μέσω της επιδότησης της δόσης που ανακοίνωσε ότι θα δώσει σε ποσοστό έως και 90%. Τα χρήματα πιθανόν θα προέλθουν από το μαξιλάρι αποθεματικών. Ωστόσο σε περίπτωση που το έλλειμμα του προϋπολογισμού ξεπεράσει το αναμενόμενο, όλα τα εργαλεία στήριξης που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη φαρέτρα της κυβέρνησης κινδυνεύουν να κριθούν ανεπαρκή. Ίσως γι αυτό το τελευταίο καιρό ακούμε να επανέρχονται πολύ έντονες συζητήσεις για τη δημιουργία μίας «bad bank» που θα μπορέσει να ξεφορτωθεί γρήγορα τα NPLs. Αξίζει να επισημάνουμε το συγκεκριμένο σχέδιο απορρίφθηκε σε πανευρωπαϊκό επίπεδο εξαιτίας του ηθικού κινδύνου που μπορεί να προκύψει.  
Κατά τη γνώμη μου το γεγονός ότι ποσοστό των ελληνικών NPLs είναι ιδιαίτερα υψηλό (37%) συγκριτικά με το μέσο ποσοστό της Ευρωζώνης (3.4) με πιθανότητα να διευρυνθεί ακόμη περισσότερο, δεν αφήνει στην ελληνική κυβέρνηση πολλά περιθώρια. Η δημιουργία μίας bad bank στην ίσως αποτελέσει μονόδρομο για την κυβέρνηση. Αυτό είναι το πιο γνωστό μοντέλο και επίσης το πιο λεπτομερές και αποτελεσματικό. H τράπεζα μετατοπίζει τα περιουσιακά στοιχεία από τον ισολογισμό και σε νομικά ξεχωριστή τραπεζική οντότητα. Μια τέτοια εξωτερική «κακή» τράπεζα διασφαλίζει τη μέγιστη μεταφορά κινδύνων, αυξάνει τη στρατηγική ευελιξία και αποτελεί προϋπόθεση για την προσέλκυση εξωτερικών επενδυτών. Ωστόσο, η πολυπλοκότητα και το κόστος της bad bank και της λειτουργίας της είναι πολύ υψηλό λόγω της ανάγκης για εντελώς ξεχωριστές οργανωτικές δομές, συστήματα πληροφορικής όπως και διπλασιασμός της προσπάθειας που απαιτείται για τη συμμόρφωση με τις νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις. Υπάρχουν αρκετές πολυπλοκότητες γύρω από την αποτίμηση και μεταφορά περιουσιακών στοιχείων. Η χρηματοδότηση για την κακή τράπεζα ενδέχεται να μην είναι άμεσα διαθέσιμη και δεν υπάρχει έτοιμο νομικό ή λογιστικό πλαίσιο για τη μεταφορά περιουσιακών στοιχείων σε οντότητες κακής τράπεζας. Για όλους αυτούς τους λόγους, το συγκεκριμένο μοντέλο κακής τράπεζας είναι η τελευταία λύση, ένα βήμα που πρέπει να ληφθεί μόνο αφού αποδειχθούν ανεπαρκή άλλα μέτρα για την αποτελεσματική διαχείριση όλων των τοξικών και μη στρατηγικών περιουσιακών στοιχείων. Οι προκλήσεις που εμπλέκονται σε μια απόσυρση από τις κακές τράπεζες συνήθως απαιτούν από τις κυβερνήσεις να διαδραματίσουν βασικό ρόλο, ιδίως στη δημιουργία ενός κοινού νομικού και κανονιστικού πλαισίου και στην υποστήριξη των κακών τραπεζών μέσω εγγυήσεων χρηματοδότησης ή ζημίας. 

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η κεφαλαιακή διάρθρωση αυτή της οντότητας. Είναι ίσως και ο κύριος λόγος που οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν είχαν προχωρήσει σ’αυτή τη λύση από το 2014 ακολουθώντας το Ιρλανδικό ή το Ισπανικό παράδειγμα. Η bad bank έχει τη δυνατότητα να συγκεντρώσει το σύνολο των NPEs από τις υπόλοιπες τράπεζες, όμως για να γίνει αυτό χρειάζεται και κυβερνητική συμμετοχή με περίπου το ήμισυ των ιδίων κεφαλαίων. Έχοντας υπόψιν τους αυστηρούς περιορισμούς στις κρατικές ενισχύσεις κάτι τέτοιο θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο. Όπως επισημαίνουν και από τη JP Morgan, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι αυτή που θα καθορίσει την επόμενη μέρα δεδομένου του ότι έχει αρχίσει να αλλάζει και η στάση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα. 
  
* Ο Αστέριος Κοσίβης είναι απόφοιτος του Πανεπιστημίου Κρήτης του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου από το Καλιδονιακό Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης επάνω στο Παγκόσμιο Τραπεζικό Σύστημα και τη Διαχείριση Ρίσκου, έχει προϋπηρεσία σε μία εκ των συστηματικών τραπεζών στο τμήμα διαχειρίσεως οφειλών λιανικής τραπεζικής και αυτή τη στιγμή εργάζεται  ως σύμβουλος διαχείρισης ακινήτων.
Link: https://politikistoepikent.wixsite.com/